explainer

Op sociale media circuleerden afgelopen maanden verschillende verhalen over voedselbedeling in Gaza. Video’s zouden aantonen dat Hamas voedsel van Palestijnse burgers steelt. Ander beeldmateriaal zou drugspillen tonen die via de Israëlische voedselbedeling Gaza binnen komen. Maar door een gebrek aan onafhankelijke waarnemers is het haast onmogelijk om claims over beeldmateriaal uit Gaza te verifiëren.

factcheck

Een account op Instagram verspreidt filmpjes waarin Syrische vrouwen van minderheden zouden verkocht worden op slavenmarkten en stokslagen krijgen. Dit zou gebeuren onder het toeziend oog van de nieuwe regering. De beelden komen echter niet uit Syrië. Het gaat respectievelijk om een kunstvoorstelling in Irak en gemonteerde beelden uit Afghanistan.

factcheck

Volgens Oskar Seuntjens (Vooruit) maken jongeren gemiddeld op 8 jaar een eerste account aan op sociale media. Dat klopt niet. Rapporten over mediagebruik bij jongeren in Vlaanderen geven aan dat de gemiddelde leeftijd eerder rond 10 à 12 jaar ligt.

factcheck

Op 8 december valt het regime van Syrische president Assad. In de nawee staat het internet bol van speculaties. IS zou leden van het Assad-regime te Hama gefusilleerd hebben op het stadsplein van Hama voor duizenden toeschouwers. Dat klopt niet: de twee foto’s die de executies zouden illustreren, spelen zich af op verschillende locaties. Er vonden geen executies plaats op het stadsplein.

explainer

Na de val van het Assad-regime in Syrië duiken verschillende filmpjes rond op X waarop een stoet militairen met geheven IS-vlaggen te zien is. Wat is het verhaal achter de beelden?

factcheck

Op TikTok raden verschillende influencers aan om dagelijks een lepel zeemosgel te eten als remedie tegen acne. Maar voorlopig is er geen wetenschappelijk bewijs dat deze gel helpt voor een zuivere huid.

factcheck

Op de website van de Europese Commissie lezen we dat het Belgische antigifcentrum 15% meer meldingen van ongelukken met bleekwater kreeg. Dat zou komen door desinformatie die zegt dat bleekwater drinken een besmetting met het coronavirus zou genezen. Tijdens de eerste coronagolf was er inderdaad een forse stijging van het aantal incidenten met bleekwater. Maar dat komt omdat het product als desinfectiemiddel gebruikt werd om schoon te maken. Niet omdat mensen er bewust van dronken.

factcheck

Bij de tweede ronde van de Franse parlementsverkiezingen van 7 juli haalden de partijen die zich verenigden als het Nouveau Front Populair verassend de meeste zetels, terwijl de partij Rassemblement National de derde grootste werd. Enkele alternatieve websites beweren dat de verkiezingen vervalst zijn, omdat verschillende Belgische media op verkiezingsavond meldden dat Rassemblement National als winnaar uit de bus kwam. Maar de exitpolls waar Belgische media naar verwezen, zijn terug te brengen tot voorspellingen die dateren van vóór de verkiezinsdag. Ze komen niet overeen met de berekeningen die studiebureaus later op de avond publiceerden, die wel degelijk in lijn lagen met de uiteindelijke resultaten.

factcheck

Op social media gaan beelden rond van bakstenen bij zebrapaden die voetgangers kunnen gebruiken om ‘veilig over te steken’. De video’s spelen zich af in de Canadese stad Vancouver en zijn echt, maar ludiek bedoeld om te sensibiliseren. Het gaat om een 1 april-actie van een organisatie die zich inzet voor verkeersveiligheid. De beelden gingen op sociale media een eigen leven leiden. Bovendien ging het om sponzen bakstenen, die intussen door de stad verwijderd werden.

factcheck

Een fotocollage waarop je zwerfvuil in een park in Lausanne ziet, wordt gretig gedeeld op Facebook en X. Maar de info klopt niet. Het zwerfvuil komt niet van klimaatactivisten. Wel van onzorgvuldige mensen die een park in Lausanne bezochten.

factcheck

Een video, die viraal gaat op X, zou een vechtpartij tonen tussen jongeren in Duitsland. Maar de context bij de video klopt niet. Het toont een vechtpartij van vorig jaar bij een kermis in de Nederlandse gemeente Haaksbergen, en dus niet in Duitsland.

factcheck

Een screenshot van een nieuwsbericht gaat rond op X. Er staat dat “internationaal besloten is per direct alle uitingen van mis- en desinformatie in alle media te verbieden”. Alle grote mediakanalen die verbonden zijn aan het World Economic Forum (WEF) zouden volgens het bericht uit de ether moeten gaan. Maar dat klopt niet: het nieuwsbericht is volledig verzonnen.

factcheck

Op sociale media gaat een video viraal waarin een vechtpartij te zien is tussen twee meisjes. Het zou gaan om een vechtpartij tussen “Afrikaanse en Aziatische migranten” in Nederland. Dat klopt niet. De beelden dateren van 2022 en tonen een gevecht tussen middelbare scholieren in Beveren. In India ging de video al eens eerder viraal met een verkeerde context.

factcheck

Een veel gedeelde Instagramvideo zou kerkhoven tonen vol met elektrische wagens die zich in Europa zouden situeren. Dat klopt niet. De afbeeldingen van de ‘autokerkhoven’ komen niet uit Europa, maar uit China. De foto’s tonen elektrische wagens op parkings in Hanghzou. Die auto’s zijn niet omwille van technische redenen achtergelaten, maar uit commerciële redenen.

factcheck

Econoom Geert Noels geeft aan dat hij 150 euro per jaar aan de VRT betaalt via zijn belastingen. Volgens de VRT bedraagt de kostprijs van de overheidsfinanciering echter maar 42 euro per Vlaming. De bedragen verschillen omdat Noels zijn berekening baseert op het aantal huishoudens in Vlaanderen, terwijl VRT naar het aantal inwoners kijkt. Maar ook dan is het bedrag lager: jaarlijks gaat per huishouden 100 euro aan overheidsfinanciering naar VRT.

factcheck

Online gaan beelden rond die zouden aantonen dat de bosbranden in Hawaï veroorzaakt werden door laserstralen van zogenaamde ‘directed energy weapons’. De berichten op sociale media impliceren dat de natuurbranden met opzet werden aangestoken door overheidsinstanties. Analyse van de beelden toont aan dat het gaat om misleidende video’s en afbeeldingen.

factcheck

Een filmpje van een Amerikaanse acteur uit 2012 werd de afgelopen maanden terug populair. In dat filmpje toont de acteur een ‘geheime grot’ die naar Disneyland in Californië leidt. Op TikTok gaat nu rond dat de grot bestaat én gebruikt wordt voor het ontvoeren van kinderen. Maar de grot is niet echt: het filmpje maakt deel uit van een humoristische cameo. De link met kinderhandel werd er achteraf bij verzonnen.

factcheck

Op TikTok wordt beweerd dat de Amerikaanse president Joe Biden een masker draagt. Dat zouden beelden waarin Biden fronst tijdens een speech bewijzen. Maar op de beelden zijn enkel rimpels te zien. Van een masker is geen sprake. Het hogere contrast in het TikTok-filmpje doen de rimpels op Bidens voorhoofd dieper lijken dan op de originele beelden.

factcheck

In een Twitterbericht wordt beweerd dat Westerse tijdschriften een week voor de recente presidentsverkiezingen in Turkije 12 verschillende negatieve voorpagina’s aan Recep Tayyip Erdogan zouden hebben gewijd. Alhoewel de getoonde magazinecovers echt bestaan, werd geen enkele in 2023 gepubliceerd. De jongste dateert van 2018.

factcheck

Een bericht op Facebook belooft dat je advertenties kunt vermijden door het bericht zelf te kopiëren en delen. Door het bericht te plaatsen, zou je het algoritme van Facebook omzeilen. Maar het werkt niet. Advertenties vermijden kan niet via Facebook. Het installeren van een adblocker kan wel het zien van advertenties verminderen, maar is niet waterdicht.

factcheck

Volgens een artikel van VRT NWS toont het onderzoek De Stemming aan dat de ontevredenheid met het beleid groter is 'dan ooit'. Maar uit de vier metingen van het onderzoek blijkt dat dit niet het geval is voor elk beleidsniveau. De Stemming startte in 2020. Bevragingen die al langer lopen, wijzen erop dat er in het verleden periodes waren waarbij de tevredenheid lager lag.

factcheck

Online gaat een kaart van Europa zonder Duitsland rond. Het zou een plan van geallieerden tonen om Duitsland na WOII te herverdelen. Dat klopt niet. De kaart werd in 2004 ontworpen voor een satirisch artikel van een Duits tijdschrift. Het heeft niets met plannen van geallieerden te maken.

factcheck

Een Nederlandse blogsite beweert dat de politie in het Verenigd Koninkrijk een vaccinatiecentrum sloot na het ontvangen van bewijsmateriaal met de "misdaden van de medewerkers van het centrum". Maar de Britse politie sloot geen vaccinatiecentrum. Een centrum in Bristol sloot op vraag van het zorgpersoneel een halve dag door overlast van een protest. De eerstvolgende openingsdag was het centrum opnieuw aan het werk.

factcheck

In augustus publiceerde HLN een artikel over apenpokken. Socialmediagebruikers wezen er op dat de foto bij dit artikel niet over apenpokken gaat, maar een baby met waterpokken toont. Het gaat om twee verschillende virussen, ook al lijken ze qua uiterlijk op elkaar. Zo krijg je bij beide ziektes vlekjes en blaasjes op je lichaam. Het verschil is dat de blaasjes bij waterpokken allemaal hetzelfde zijn. Bij apenpokken kan het stadium waarin de blaasjes zich bevinden variëren.

factcheck

Op TikTok en YouTube circuleren video’s van een zwart gat dicht bij aarde. Deze beelden zijn hoogst onwaarschijnlijk omdat het een buitengewone fenomeen is. Als een zwart gat zo dicht bij de aarde voorkomt, zou dat het einde van onze planeet kunnen betekenen. Daarnaast is het onmogelijk om met een smartphone beelden van een zwart gat vast te leggen. Dit kan enkel met behulp van verschillende telescopen. De video’s die circuleren werden dan ook gecreëerd door een knap staaltje werk van CGI.

factcheck

Een filmpje waarin een oudere man slaat tegen een deur van een Italiaans ziekenhuis gaat rond op sociale media. Volgens sommigen wou de man wraak nemen op het ziekenhuis voor het coronavaccin dat hij kreeg. Het filmpje bevat echter geen aanwijzingen dat de man kwaad werd om een vaccin. In eerdere posts van het filmpje is hier dan ook geen sprake van. In werkelijkheid gaat het om een gewelddadig incident in de wachtruimte van een spoeddienst in Napels. Het ziekenhuis dat we zien, is bovendien geen vaccinatiecentrum.

factcheck

Begin juni vertelde Justin Bieber in een Instagramvideo dat hij aan het zogenoemde syndroom van Ramsay-Hunt lijdt. Als gevolg van die infectieziekte is de helft van zijn gezicht verlamd. Nergens in de video zegt of insinueert Justin Bieber dat dit het gevolg zou zijn van het coronavaccin. En toch gaat die bewering rond op sociale media.

factcheck

Heel wat beweringen over de moorden in Boetsja sijpelen bij ons binnen op het net. Zo worden online twee artikels gedeeld die de Russische verantwoordelijkheid voor de moorden zouden ontkrachten. Satellietbeelden waarop lijken te zien zijn, zouden van 1 april dateren, na de terugtrekking van Russische troepen. Volgens een onderzoek uitgevoerd door de BBC werden de desbetreffende beelden wel degelijk op 19 maart genomen. In een tweede claim zouden het Oekraïense troepen zijn die metalen pijltjes of fléchettes gebruikt hebben op de burgers van Boetsja. Het Oekraïense leger maakt echter geen gebruik van granaten met fléchettes.

factcheck

Op sociale media gaat een filmpje rond dat als bewijs zou dienen voor verkiezingsfraude in de presidentsverkiezingen in Frankrijk. Op het filmpje zien we een man die 3 stembrieven opent, waarbij het stembiljet van Marine Le Pen onderaan steeds een klein scheurtje bevat. Volgens het Franse Ministerie van Binnenlandse Zaken maakt het klein scheurtje het biljet niet ongeldig. Bovendien voorzien stembureaus steeds nieuwe biljetten voor het geval van schade. De man op het filmpje maakte hier gebruik van.

factcheck

Via sociale media worden foto’s en video's van vernederde mensen uit Oekraïne gedeeld. Meestal zijn ze vastgebonden of - geplakt aan bomen of lantaarnpalen. Op heel wat video’s is te zien hoe Oekraïners ze slaan of hun kont ontbloten. De posters die de beelden delen, spreken vaak van collaborateurs, maar de video’s zelf noemen de slachtoffers plunderaars of saboteurs.

factcheck

Internationale nieuwsmedia brachten in februari het nieuws van de geboorte van een ‘baby Mia’ tijdens airstrikes in de metro van Kiev. Ze baseerden zich op een beeld gedeeld door Oekraïense politica Hanna Hopko. Zij beweerde dat het kind in een shelter werd geboren. Aan dit verhaal voegden verschillende media, zoals HLN en de Standaard, het metrostation toe. Dit element is dienstbaar aan een artikel van BBC uit mei 2021.

factcheck

Een foto van een zogenaamd “uitgelekt” document van de Oekraïense regering gaat rond op verschillende websites en sociale media. Het toont een brief gericht aan de minister van gemeenschappen en gebiedsontwikkeling en beweert dat “meer dan 40% van het Oekraïens grondgebied veroverd is door het Russisch leger” en dat “meer dan 75% van het militaire potentieel aan Oekraïense strijdkrachten is vernietigd”. Verschillende aanwijzingen duiden er op dat de brief nep is: de datum, de handtekening en de inhoud van het document kloppen niet.

factcheck

Rudi Vranckx deelde op 7 maart via twitter een foto van een moeder en haar twee kinderen die overleden door een mortierinslag nabij een evacuatiepunt in Irpin. Sommige reageerders dachten dat de foto in scène gezet was. Dat klopt niet. Uit verschillende andere foto’s blijkt de lichamelijke en materiële schade die de mortierinslag berokkende. Er is ook een video waarop de inslag te zien is. De identiteit van de slachtoffers en de rouwende vader is bekend.

factcheck

De website StopWorldControl.com geeft een lijst met “bewijzen dat de pandemie gepland werd met een doel”. Dat doel zou een wereldwijd controleringsinstrument zijn door de politieke elite. De lijst werd overgenomen door verschillende junknieuwssites zoals Frontnieuws. De argumenten zouden “100% fact checked” zijn, maar ze sneuvelden ondertussen al bij verschillende erkende factcheck-organisaties. Dat hun argumenten gefactcheckt zijn, blijkt zowat de enige stelling die klopt.

factcheck

Naar aanleiding van de brand in de kathedraal van Notre-Dame in Parijs, circuleren op facebook verschillende berichten over “toename van antichristelijke aanvallen” in Frankrijk. Factcheck Vlaanderen zocht uit in hoeverre die berichten kloppen.

explainer

explainer

factcheck

factcheck